محتوا
دی اتیلن گلیکول چیست؟
دی اتیلن گلایکول یکی از پرکاربردترین حلال‌های آلی است و کاربردهای زیادی در صنایع مختلف دارد. همچنین دی اتیلن گلیکول می‌تواند بسیاری از ترکیبات آلی دیگر را در خود حل کند. خواص ویژه و خاص این ماده در قرن 20 مورد توجه دانشمندان زیادی قرار گرفت و استفاده از آن طی بازه‌های زمانی مختلف بیشتر شد. این ماده در الکل و استون به خوبی حل می‌شود که مهمترین کاربرد آن در صنعت حلال بودن است.
روش تولید دی اتیلن گلیکول
دی اتیلن گلیکول، از واکنش یکسری هیدرولیز در چندین مرحله تولید می‌شود که در این واکنش‌ها اتیلن اکساید به عنوان ماده اولیه در نظر گرفته می‌شود و به همراه مخلوطی از دیگر گلیکول‌ها به محصول نهایی تبدیل می‌شود.
مشخصات فنی دی اتیلن گلیکول
| فرمول مولکولی: | C4H10O3 |
| نام انگلیسی: | Diethylene glycol |
| شکل ظاهری: | Colorless liquid |
| جرم مولی: | 12 g/mol |
| نقطه ذوب: | C° -10.45 |
| نقطه جوش: | 244 °C |
| انحلال پذیری در آب: | کاملا محلول |
| ویسکوزیته : | 0.8 میلی متر جیوه |
| CAS Number | 111-46-6 |
| ترکیبات مشابه: | اتیلن گلیکول، تری اتیلن گلیکول |
تاریخچه دی اتیلن گلیکول
ماده دی اتیلن گلیکول، در سال 1869 تولید و ساخته شد و اتفاقات عجیبی بعد از استفاده آن در صنایع خوراکی افتاد. همچنین در کشورهای استرالیا از ماده دی اتیلن گلیکول به عنوان شیرین کننده در نوشیدنی استفاده می‌کردند و به دلیل ضررهای بوجود آمده برای بدن، در همان سال‌ها حدوداً یک میلیون بشکه از نوشیدنی‌های این دو کشور جمع آوری شد که منجر به ورشکستگی چندین شرکت شد. اثرات به جا مانده از ماده دی اتیلن گلیکول، تا چندین مدت بعد بر روی افراد مسموم شده همچنان وجود داشت.
در سال 2007 هم اثبات شد ماده دی اتیلن گلیکول، چند درصد در تولید خمیر دندان بکار رفته است که باعث افت ارزش سهام شرکت‌های تولید کننده این ماده شد.
دوز سمی تخمین زده شده از نظر برخی پژوهشگران 0/14 میلی گرم در کیلوگرم وزن بدن است و میزان دوز کشنده برای هر انسان حدود 1/0 تا 1/63 گرم بر کیلوگرم وزن بدن است.
به دلیل اتفاقات و خطرات بوجود آمده با ماده دی اتیلن گلیکول، استفاده آن در مواد غذایی و دارویی مجاز نیست. همچنین فدرال ایالات متحده با توجه به قوانین خود، بکار بردن این ماده بیش از %0/2 را غیر مجاز اعلام کرده است، و پس از آن دولت استرالیا استفاده از این ماده را برای مواد خوراکی و صنایع غذایی غیر مجاز می‌داند.
مزایای دی اتیلن گلیکول
مهمترین ویژگی ماده دی اتیلن گلیکول، داشتن بیشترین میزان انتقال حرارت بین گلیکول‌ها است. همچنین ماده دی اتیلن گلیکول، هزینه تولید و ساخت پایین‌تری دارد و در دسترس‌تر است.
کاربرد های دی اتیلن گلیکول
دی اتیلن گلیکول در صنایع رنگ و حلال
دی اتیلن گلیکول یک حلال برای چاپ پارچه و حلال در رنگرزی است. همچنین از این ماده به عنوان ماده‌ای اولیه برای تولید استر به عنوان امولوسیون کننده، روان کننده و ضدعفونی کننده استفاده می‌کنند. دی اتیلن گلیکول به عنوان ماده‌ای معطر در صنعت نفت است.
ماده دی اتیلن گلیکول، به عنوان حلال برای تولید رنگ، سلولز، روغن و رزین‌ها قابل استفاده است. همچنین ماده دی اتیلن گلیکول ماده‌ای مرطوب کننده برای تولید چوب پنبه، تنباکو، جوهر چاپ، چسب و سلفون است. DEG، به عنوان حلال برای چاپ پارچه کاربرد دارد.
دی اتیلن گلیکول برای تولید رزین
دی اتیلن گلیکول برای ساخت و تولید رزین‌های پلی استر اشباع و غیر اشباع، نرم کننده‌ها و پلی اورتان‌ها استفاده می‌شود. همچنین این ماده به عنوان یک واسطه شیمیایی برای تولید رزین‌های اکریلات، رزین‌های پلی استر، پلی اورتان‌ها و متاکریلات‌ها کاربرد دارد. از دی اتیلن گلایکول در اروپای غربی و ایالات متحده 51% برای تولید رزین استفاده می‌کنند.
دی اتیلن گلیکول در محصولات آرایشی و بهداشتی
از دی اتیلن گلیکول در تولید محصولات مراقبت شخصی مانند ( لوسیون‌ها و دئودورانت‌ها) استفاده می‌کنند. دی اتیلن گلیکول به صورت گسترده‌ای به عنوان مواد افزودنی در تولید محصولات مراقبت از پوست و مواد آرایشی کاربرد دارد.
دی اتیلن گلیکول در تولید ضد یخ
استفاده از دی اتیلن گلیکول نه تنها دمای انجماد را پایین می‌آورد، بلکه نقطه جوش را هم بالا میبرد و کارایی دمای مایع را با افزایش نقطه جوش و کاهش دمای انجماد بالا میبرد.
دی اتیلن گلیکول در صنعت گاز طبیعی
دی اتیلن گلیکول، در صنعت گاز طبیعی به عنوان ماده خشک کننده در زمانی که آب را از لوله خارج می‌کنند کاربرد دارد. در ژاپن از این ماده کاربردی به عنوان کمک کننده در فرایند سنگ زنی سیمان استفاده می‌شود.
سایر کاربردهای دی اتیلن گلایکول
- تولید مایع ترمز
- قابل استفاده به عنوان نرم کننده، سوخت مایع
- قابل استفاده برای تولید محلول‌های مه و مه مصنوعی
- از دی اتیلن گلیکول برای تولید رزین های پلی استر اشباع و اشباع نشده استفاده می‌کنند.
- تولید نرم کننده‌ها و انواع پلی اورتان
- تولید استریپرهای کاغذ دیواری
- ساخت و تولید محصولات مراقبت شخصی (لوسیون و دئودورانت)
- محلول دی اتیلن گلیکول به عنوان محافظ برودتی قابل استفاده است.
- سیمان سازی
- مایع یخ زدای هواپیما
- ماده کمک کننده برای خرد کردن سیمان
- ماده چسبنده ریخته گری
- ماده‌ای کمکی خرد کننده برای شیشه
- سیال انتقال حرارت
- تولید فیبرهای پلی استری
- حلال رنگ نساجی و روان کننده
- دی اتیلن گلیکول، در پالایشگاه نفت به عنوان حلال برای آروماتیک‌ها در فرایند پالایش نفتی استفاده می‌شود.
- ماده دی اتیلن گلیکول یک حلال برای مواد معطر در تصفیه نفت است.
موارد ایمنی در استفاده از دی اتیلن گلایکول
- گاز دی اتیلن گلایکول برای پوست مشکلی ایجاد نمی‌کند ولی ممکن است هنگام برخورد با پوست یاعث یخ زدن شدید آن می‌شود.
- دی اتیلن گلایکول، در شرایط عادی پایدار است اما این ماده نباید در تماس با رطوبت و یا گرمی شدید و حرارت قرار بگیرد.
- عوامل اکسید کننده قوی، اسیدهای قوی و بازها جزء مواد ناسازگار با دی اتیلن گلایکول هستد.
- محصولات خطرناک بدست آمده از تجزیه دی اتیلن گلایکول شامل: دی اکسید کربن و مونوکسید کربن است.
- اگر ماده دی اتیلن گلایکول طی بازه زمانی زیادی نگهداری شود ph آن کاهش پیدا می‌کند و خاصیت اسیدی آن بیشتر می‌شود و باعث پر رنگتر شدن ماده می‌شود.
- اگر زمان تماس دی اتیلن گلایکول با چشم لنز در آن باشد باید چشم را 5 دقیقه با آب ولرم آن را شستشو دهید و حتماً به پزشک مراجعه کنید.
- دی اتیلن گلایکول جزء ماده‌های سمی و خطرناک است.
- افرادی که در انبارهای دی اتیلن گلایکول مشغول به کار هستند باید حتماً از لباس کار، ماسک مخصوص و دسکش ایمنی استفاده کنند.
خطرات دی اتیلن گلیکول
به دلیل سمی بودن ماده دی اتیلن گلیکول، استفاده آن در مواد غذایی و دارویی ممنوع است، اما خیلی از تولید کنندگان به شیوه‌ای نامناسب این ماده را جایگزین گلیسیرین در داروهای مثل شربت سرفه و استامینوفن می‌کنند. با توجه به دلایل ذکر شده سالیانه بیشتر از ده‌ها مسمومیت توسط ماده دی اتیلن گلیکول بوجود می‌آید. همچنین زندگی افراد بین 8 تا 24 ساعت پس از قرار گرفتن در معرض دوزهای کشنده به پایان می‌رسد. اما عوارض مسمویت با ماده دی اتیلن گلیکول چیست؟
- آسیب حاد کلیه
- کما
- تشنج
- مرگ
- خواب آلودگی
- درد شکم
- تغییر شرایط روانی
- آسیب مغزی
عوارض دی اتیلن گلایکول برای انسان
- اگر دی اتیلن گلیکول با پوست و چشم برخورد کند علائمی مانند سوزش چشم، التهاب و تحریک بروز پیدا می‌کنند.
- مقدار زیادی از دی اتیلن گلیکول باعث نارسایی کلیه و مشکلات کبدی و در انتها باعث مرگ می‌شود.
- اگر دی اتیلن گلیکول با پوست تماس پیدا کرد باعث تحریک آن می‌شود که می‌توانید قسمت درگیر شده را 5 دقیقه با آب ولرم بشویید و در صورت بوجود آمدن مشکل شدیدتر حتماً به پزشک مراجعه کنید.
- در صورت استشمام زیاد این ماده، باعث تحریک بینی و گلو می‌گردد که منجر به مسمومیت می‌شود که ابتدا فرد را به فضای آزاد انتقال دهید و از دستگاه اکسیژن استفاده شود و حتماً به پزشک مراجعه کنید.
- دی اتیلن گلیکول در محیط عادی قابل احتراق است.
- در صورت آتش گرفتن دی اتیلن گلیکول با اسپری آب، پودر خشک و کف آتش نشانی استفاده کنید.
بسته بندی و روش نگهداری دی اتیلن گلیکول
بسته بندی دی اتیلن گلیکول در بشکه‌های 230 کیلوگرمی و تانکر است.
برای جلوگیری از خوردگی شدید دی اتیلن گلیکول، باید در مخازن آلومینیومی و فولاد کربنی در حالت بدن آب نگهداری شود.
انقضای دی اتیلن گلیکول معمولاً 24 ماه است و پس از زمان سپری شده حتماً باید مجدد مورد بازبینی و ارزیابی قرار بگیرد. همچنین بهترین بازه زمانی برای استفاده این محصول شش ماه پس از تولید آن است.
در صورت افزایش رطوبت در دی اتیلن گلیکول، باید مجدداً این ماده مورد ارزیابی قرار بگیرد.
مخازن مرتبط با دی اتیلن گلیکول به هیچ وجه نباید در شرایط دمایی بالاتر از 120 درجه باشند.
انبار نگهداری ماده دی اتیلن گلیکول باید دارای تهویه مناسبی باشد.
محل نگهداری دی اتیلن گلیکول و بسته بندی‌های شامل این ماده باید خشک و خنک باشد و از حرارت زیاد و جرقه باشد.
اگر ماده دی اتیلن گلیکول در هوای آزاد باشد امکان انفجار وجود دارد.
ظرف نگهداری دی اتیلن گلیکول، به دور از نور مستقیم خورشید نگهداری شود.
