سولفات مس (Copper(II) sulfate) با فرمول شیمیایی CuSO4 ترکیبی از مس و گوگرد است و به همین دلیل به نام کات کبود و زاج کبود هم شناخته می‌شود. این ترکیب معدنی و غیرآلی در آب انحلال‌پذیر است و از آب به عنوان حلال آن استفاده می‌شود. کات کبود با توجه به ترکیب پیچیده و متفاوتی که دارد به رنگ‌های مختلفی چون آبی (سولفات مس 5 آبه)، سبز کم‌رنگ، سفید و خاکستری وجود دارد. البته رنگ این ماده به مقدار آب‌های موجود در فرمول شیمیایی آن نیز بستگی دارد. از این ترکیب معدنی در بخش‌های مختلف صنعتی و آزمایشگاهی استفاده می‌شود و در دو نوع سولفات مس 5 آبه و سولفات مس بدون آب وجود دارد.
محتوا
انواع سولفات مس
سولفات مس بدون آب
سولفات مس بدون آب به شکل پودری و بی رنگ است و برای به دست آوردن این ماده معدنی بسیار کمیاب باید دما را تا 150 درجه بالا ببرند تا به تولید آن برسند.
سولفات مس پنتا هیدرات (5 آبه)
سولفات مس پنتا هیدرات که به دلیل آبی رنگ بودنش به کات کبود یا گوهر آبی معروف شده است، در ترکیب ساختاری خود 5 مولکول آب دارد. این کات کبود علاوه بر اینکه به راحتی در آب ترکیب می‌شود قابلیت انحلال‌پذیری در اتانول، گلیسرول و متانول را نیز دارد.
تولید کات کبود
این ترکیب معدنی همانند سایر ترکیبات معدنی دیگر علاوه بر تولید به روش صنعتی و از طریق واکنش‌های شیمیایی، به طور طبیعی نیز به دست می‌آید. در این قسمت روش‌های تولید سولفات مس را بررسی می‌نماییم.
تولید طبیعی سولفات مس :
در این روش تنها کافی است سنگ معدنی مس در مجاورت تماس با هوا و شست‌و‌شو قرار بگیرد؛ به این ترتیب به مرور زمان به سولفاته تبدیل خواهد شد. نقش باکتری‌ها در این روش بسیار مهم و تاثیرگذار است؛ به این دلیل که باکتری‌ها روند تولید سولفاته را تسریع می‌کنند.
تولید صنعتی سولفات مس :
در این روش تنها کافی است سنگ معدنی مس را در سولفوریک اسید غوطه‌ور کرده، سپس آن را در یک راکتور با حرارت کم و با اضافه کردن آب و اکسیژن به میزان مشخص و برای مدت زمان مشخص حرارت دهیم. در نهایت مس محلول، محصول نهایی این واکنش بوده که با استفاده از روش‌های تبخیر و بلور‌سازی به مس (II) سولفات تبدیل خواهد شد.
ویژگی‌های سولفات مس
- از این ماده به عنوان یک رنگ‌دهنده در صنعت ساخت شیشه، کاشی، سرامیک و چسب استفاده می‌شود.
- در بخش کشاورزی در بسیاری از کودهای تقویتی، سم‌های حشره‌کش و ضد قارچ‌ها از سولفات مس و سولفات پتاسیم استفاده می‌کنند.
- در بخش دارویی و درمانی از این ترکیب آلی در ساخت و تهیه انواع داروهای تزریقی و خوراکی ضدقارچ استفاده می‌شود.
- یکی از مهم‌ترین کاربردهای کات کبود در تهیه سم پشه مالاریا بوده که در کشورهای آفریقایی بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
- در ساخت و تهیه مواد آتش‌‌بازی به وفور استفاده می‌گردد.
خطرات سولفات مس
با توجه به اینکه این ترکیب معدنی از درصد بسیار بالایی مس ساخته شده است پس برای سلامتی انسان چندان مضر نیست. اما همانند سایر ترکیبات شیمیایی از مواد معدنی و شیمیایی ساخته شده، پس بهتر است در حین کار با سولفات مس از دستکش مخصوص کار و عینک محافظ استفاده شود.
کاربردها سولفات مس
به طور کلی سولفات مس ماده ای بسیار کاربردی در صنایع مختلف می باشد. با شناخت کاربردهای هر ماده شیمیایی، می‌توانید در زمان خرید محصول بهتر عمل کنید. در این قسمت ما سعی کرده ایم شما را با کاربردهای این ماده به صورت مختصر آشنا کنیم.
سولفات مس در صنعت کشاورزی:
یکی از کاربردهای اصلی سولفات مس، در صنعت کشاورزی می باشد. زیرا این ماده خاصیت آنتی میکروبی دارد. به علت وجود این خاصیت از این ماده به عنوان نوعی آفت کش استفاده می کنند.
کشاورزان از این ماده به عنوان کودهای کشاورزی به منظور دفع آفات استفاده می کنند.
به علاوه این ماده شیمیایی جز مواد اولیه تولید کننده ضد قارچ ها و سایر مواد حشره کش می باشد.
از تاثیرات سولفات سدیم بر روی گیاهان می توان به از بین بردن لکه های موجود بر روی گیاهان، بهبود فرآیند فتوسنتز، بهبود سبزی برگ ها و…. اشاره کرد.
سولفات مس در صنعت تولید پارچه:
این ماده شیمیایی می تواند برای تولید رنگ های آبی و سبز مورد استفاده قرار گیرد. به همین علت از سولفات مس صنعت تولید پارچه های نخی و ابریشمی استفاده می شود.
سولفات مس در صنعت داروسازی:
یکی از کاربردهای مهم سولفات مس، در صنعت داروسازی می باشد. از آنجایی که این ترکیب کاربردی خاصیت ضد قارچی و قارچ کشی دارد، به همین علت از آن برای درمان بیماری های قارچی انسان استفاده می کنند. سولفات مس در بسیاری از داروهای تزریقی و خوراکی مخصوص ضد قارچ حضور دارد.
سولفات مس در تولید سم پشه مالاریا:
از جمله اساسی ترین کاربردهای سولفات مس، در تولید سمی خاص می باشد که از آن برای کشتن پشه های مالاریا استفاده می کنند. سم تولید شده با استفاده از سولفات مس در کشورهای آفریقایی بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
سولفات مس در صنعت آبکاری:
سولفات مس در صنعت آبکاری کاربردی می باشد و همواره متقاضیان بسیار زیادی را به خود اختصاص داده است. در واقع در صنعت آبکاری از این ماده به عنوان الکترولیت استفاده می شود. در واقع در این نوع آبکاری، کاتد موجود به کاتد فلز منتقل می شود. این عملیات به وسیله جریان الکتریکی انجام می شود. آبکاری می بایست در محلولی خاص همچون NaClانجام شود.
در صورت استفاده از این نوع آبکاری به خاطر داشته باشید که تمامی نکات ایمنی را رعایت کنید زیرا فرآیند فوق با متصاعد شدن گازهای سمی کلر انجام می شود.
