اسید سولفوریک (Sulphuric Acid)، در واقع یک اسید بسیار قوی، پرکاربرد و مهم در جهان شیمی بوده که به نام‌های دیگری چون اسید سولفین، اسید باتری و جوهر گوگرد شناخته می شود. از ترکیبات تشکیل دهنده این اسید می‌توان به سولفور، هیدروژن و اکسیژن اشاره کرد که از سه ماده اصلی این اسید به شمار می‌روند.
ویژگی های اسید سولفوریک
فرمول شیمیایی اسید سولفوریک H2SO4 بوده و نقطه جوش بسیار بالایی دارد؛ به طوری که مولکول‌های آن می‌توانند به راحتی پیوندهای هیدروژنی برقرار کنند. قدرت اسیدی آن 0.5 است، که این عدد مقدار بالای اسید را نشان می‌دهد و در دسته‌بندی اسیدهای معدنی قرار می‌گیرد. همان اسیدهایی که به هنگام فوران کوه آتشفشان از آن خارج می‌شوند. از جمله ویژگی های بارز اسید سولفوریک این است که این ماده قابلیت انحلال بسیار بالایی در آب دارد؛ به همین ترتیب نباید به یکباره آن را به آب اضافه کرد. به طور کلی این اسید درصد خورندگی بسیار بالایی دارد و در دمای بالا با فلزات واکنش شیمیایی نشان می‌دهد. اسید سولفوریک یک مایع بی رنگ و بو بوده و در حین کار با آن باید تمام نکات ایمنی را رعایت کرد.
کاربرد اسید سولفوریک
از جمله کاربردهای اسید سولفوریک می توان به موارد زیر اشاره کرد؛
- قابل استفاده در ساخت و تولید فیلم‌های دوربین عکاسی
- قابل استفاده در صنعت نساجی، تولید پارچه‌های ابریشمی مصنوعی
- کمک کننده در استخراج آلومینیوم از فولاد و آهن
- قابل استفاده در بخش دارویی و درمانی کشور و تولید داروهای مختلف
- قابل استفاده در ساخت پاک‌کننده‌های مصنوعی
- استفاده از اسید سولفوریک در ساخت کاغذ و مقوا
- استفاده از آن در ساخت نایلون‌ها و پلاستیک‌های رنگی
- استفاده از آن در ساخت و تهیه کود شیمیایی
- قابل استفاده در استخراج فلزاتی چون مس، سرب، روی، اورانیوم، وانادیوم، فولاد و آهن از معادن و کارگاه‌ها
- استفاده از اسید سولفوریک در صنعت نفت کشور و تصفیه پساب‌خانه‌ها
- در تولید میوه‌های خشک به روش صنعتی از درصد بسیار کمی اسید سولفوریک استفاده می‌کنند.
- قابل استفاده در صنایع رنگرزی
- قابل استفاده در بسیاری از سنتز‌های شیمیایی چون دی اکسید تیتانیوم در فرآیند سولفات، فنل از کومن و اسید سولفوریک و …
- استفاده از اسید سولفوریک در صنایع چرم سازی و دباغی برای از بین بردن بوی چرم
- قابل استفاده در کارخانه لاستیک سازی
- در تهیه مواد شوینده و بهداشتی به عنوان عامل چربی‌گیر استفاده می‌شود.
اسید سولفوریک در صنعت کشاورزی:
اسید سولفوریک کاربردهای بسیار زیادی در صنایع مختلف دارد که یکی از این صنایع، صنعت کشاورزی می باشد و همواره تولید کنندگان کود های شیمیایی بزرگ ترین متقاضیات اسید سولفوریک می باشند. در واقع این محصول شیمیایی بیشترین کاربرد را در تهیه و تولید انواع کود های شیمیایی دارد. به گونه ای که بیش از نیمی از سهم بازار خرید و فروش این اسید به صنعت کشاورزی اختصاص دارد.
اسید سولفوریک برای تولید کودهای آمونیوم سولفات مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده از این کود منجر به تشکیل گچ کشاورزی می شود که حاصل واکنش اسید سولفوریک و آهک خاک می باشد.
از کودهای حاوی اسید سولفوریک، برای باغ ها و زمین های کشاورزی، باغچه های مختلف، مزرعه ها و… مورد استفاده قرار می گیرد.
استفاده از کودهای اسید سولفوریک به تنظیم میزان اسیدی و بازی بودن خاک ها کمک می کند. همچنین میزان نفوذ پذیری خاک افزایش پیدا می کند و به تهویه هرچه بهتر خاک کمک می کند.
سایر کاربرد های سولفوریک اسید
از دیگر کاربردهای اسید سولفوریک می توان به استفاده از آن در صنعت آبکاری اشاره کرد. اسید سولفوریک وسایل گوناگون را برای آبکاری آماده می کند. به گونه ای که توانایی پاک سازی سطوح گوناگون را داشته و همچنین می تواند اکسیدهای ایجاد شده بر روی فلزات را از بین ببرد.
اسید سولفوریک در صنعت خودروسازی نیز کاربردی است. از این ماده برای تولید اسید باتری های خودرو استفاده می شود. برای تولید اسید باتری های خودرو از اسید سولفوریک و آب مقطر استفاده می کنند.
از سایر کاربردهای اسید سولفوریک می توان به استفاده از آن در صنعت تولید مواد منفجره اشاره کرد. مواد منفجره بسیاری وجود دارد که اسید سولفوریک در آن ها حضور دارد. به عنوان مثال TNT یا نیتروگلیسیرین از جمله محصولات حاوی اسید سولفوریک می باشد.
اسید سولفوریک به درمان بیمارهای سرطانی نیز کمک می کند. در واقع این ماده شیمیایی در ساخت داروهای درمان سرطان مورد استفاده قرار می گیرد.
تولید اسید سولفوریک
علاوه بر اینکه اسید سولفوریک به طور طبیعی در گازهای آتشفشانی وجود دارد، می‌توان آن را از طریق واکنش‌های شیمیایی نیز به‌وجود آورد.
اسید سولفوریک ماده‌ای اشتعال‌زا بوده و زمانی که در معرض تماس با دمای بالا قرار بگیرد مشتعل شده و واکنش نشان خواهد داد. بنابراین بهتر است برای کار با آن حتما یک آزمایشگاه مجهز انتخاب شود. یکی از روشهای تولید اسید سولفوریک انحلال گاز SO3 در آب می‌باشد که درنتیجه این واکنش شیمیایی ساده، اسید ساخته خواهد شد.
خطرات و ایمنی سولفوریک اسید
از آنجایی که اسید سولفوریک یک اسید فعال و قوی بوده است نباید با پوست تماس داشته باشد، درصورت تماس با پوست ممکن است باعث سوختگی شدید شود. در حین کار با آن بهتر است تا حد امکان نکات ایمنی را رعایت کرده و از دستکش‌های مخصوص و عینک محافظ استفاده کنید. چرا که بخار ناشی از این اسید ممکن است به چشم و حتی پوست آسیب وارد کند. به طور کلی اسید سولفوریک خاصیت اسیدی بسیار بالایی دارد و نباید آن را در محیطی خارج از آزمایشگاه‌های مجهز استفاده کرد.
