بایوساید چیست ؟ کاربرد انواع بایوسایدها

بایوساید چیست ؟

بایو ساید در یک معنای ساده، با نام زیست کش یا نابودکننده انواع آفات، قارچ ها و سمومی که برای موجودات زنده زیان بار هستند، شناخته می شود. آن ها به طور کلی به مواد یا محصولاتی اشاره دارند که به منظور محافظت در برابر گیاهان، حیوانات یا میکروارگانیسم ‌های ناخواسته به کار گرفته می شود. به عبارت دیگر، بایو ساید، نوعی ماده شیمیایی یا میکروارگانیسمی است که می تواند به روش های شیمیایی و یا بیولوژیکی، از ارگانیسم های مضر موجود در محیط طبیعی، جلوگیری کرده یا آن ها را کنترل کند. آنها از نظر صنعتی به عنوان ضد عفونی کننده، عوامل اکسید کننده و نگهدارنده مهم هستند. به طور کلی  می توان  بایو سایدها را به چند گروه عمده تقسیم کرد: ضدعفونی کننده ها و محصولات بایو سایدال عمومی، نگهدارنده ها، کنترل کننده آفات و سایر موارد مضر، که از آن ها در حوزه های مختلفی مانند داروسازی، کشاورزی، جنگلداری، صنعت، باغبانی، مواد ضد رسوب و همچنین ضدعفونی کننده ها استفاده می شود.

انواع بایو ساید ها

ابتدا باید با نحوه عملکرد بایوسایدها آشنا شد. بایوسایدها فعالیت میکروارگانیسم‌هایی که منجر به تغییر درعملکرد سلول‌ها می‌شود را متوقف می‌کنند و در نهایت منجر به مرگ آن‌ها می‌شوند. طبق این عملکرد بایوسایدها به دو دسته اکسید کننده و غیر اکسید کننده تقسیم می‌شوند.

بایوساید اکسید کننده:

این دسته از بایوسایدها به شکل مایع و جامد هستند، یکی از رایج‌ترین بایوسایدها هستند که کیفیت و اثربخشی آن بستگی به غلظت دارد.

بایوساید غیر اکسید کننده:

دی آمین‌ها، آلدهیدها، آمین‌ها، کوارتزی، آمونیوم و آکرولئین‌ها جزو این دسته از بایوسایدها هستند.

بایو سایدها را می توان بر اساس عملکرد و درجه کشتاری که در موجودات زنده بر جای می گذارند، و همچنین ترکیب شیمیایی آن ها، به 6 گروه تقسیم کرد:

جلبک ‌ها یا عوامل ضد رسوب: این گروه به منظور کشتن و جلوگیری از رشد جلبک ‌ها استفاده می شوند. عوامل ضد رسوب نیز به رنگ ‌های بدنه در تجهیزات دریایی افزوده می شوند تا از رشد یا جلبک‌ ها در زیر آب جلوگیری کنند.

ضد باکتریال ها: این گروه عوامل ضد باکتری یا باکتری کش ها نام دارند و از رشد و افزایش انواع باکتری ها جلوگیری می کنند.

قارچ کش ها: این دسته در پیشگیری و کنترل رشد قارچ های سمی موثر و مفید اند.

عوامل ضد میکروب: این گروه به منظور کنترل میکروارگانیسم های کوچک تر مثل ویروس ها، تک سلولی ها و سایر میکروب ها، موثر اند.

علف کش ها: این گروه در سم زدایی و از بین آفات مخل در رشد گیاهان یا پوشش های گیاهی، استفاده می شوند.

حشره کش ها: این گروه در کنترل و حذف آفات حیوانی موثرند.

بایوسایدهای فلزی:

از یون نقره برای ضدعفونی کردن سیستم‌های آب سنعتی استفاده می‌کنند، از این بایوساید به دلیل خطراتی که برای سلامتی انسان می‌تواند داشته باشد به صورت عموم استفاده نخواهد شد و کاربرد بسیار محدودی دارند.

دسته بندی بایوسایدها

1. هیدروکینون
2. آب ژاول
3. گلوتارآلئید
4. دی برمو نیتریلوپروپین آمید
5. ایزوتیازولین
6. دی متیل بنزو آلکونیوم کلراید
7. پروکسی استیک اسید

کاربردهای بایوساید 

گفتیم که بایو سایدها در حوزه های متنوعی دارای کاربرد هستند. یکی از مهمترین حوزه های کاربرد بایو سایدها، از نظر کمی، در تصفیه آب صنعتی و عمومی است. مواد بایو ساید همچنین، به عنوان یک ضد عفونی کننده مشابه کلر، با عمر کوتاه، در تصفیه و پاک سازی آب استخرهای شنا استفاده می شود. اما موارد مصرف آن به این حوزه ها خلاصه نمی شود.

بایو سایدها در بسیاری از مواد نگهدارنده، مواد ضد میکروبی، مصالح ساختمانی، مبلمان و پرده ها و کاغذ دیواری ها و… به کار گرفته می شود. در خانه ها، مواردی مانند محصولات بهداشت شخصی مثل لوازم آرایشی، محصولات پاک کننده، مواد لباسشویی، ضدعفونی کننده های مربوط به حیوانات و گیاهان خانگی و ضدعفونی کننده های سطوح، منابع اصلی بایو ساید می باشند. تریکلوزان، به عنوان یکی از مشتقات بایو ساید، اغلب در لوازم آرایشی، محصولات پاک کننده، رنگ ها، منسوجات و بسیاری از محصولات پلاستیکی مورد استفاده قرار می گیرد.

بایو سایدها همچنین به شکل گسترده ای، در صنایع غذایی و به منظور ضد عفونی ظروف و هچنین کنترل رشد میکروب ها در غذاها و نوشیدنی ها مورد استفاده است. به طور کلی، خواص ضد عفونی کننده بایو ساید، در پاک سازی و میکروب زدایی تجهیزات، ظروف، سطوح یا دستگاه های مرتبط با تولید، حمل و نقل و ذخیره مواد خوراکی یا نوشیدنی ها کاربرد فراون دارد. بایو ساید علاوه بر ضد عفونی کردن، به عنوان یک افزودنی، می توانند بر عمر محصولات غذایی افزوده و ماندگاری آن ها را افزایش دهند.

بایو ساید به عنوان یک ضد عفونی کننده و میکروب کش، نقش مهمی در صنایع دامپروری و تولید محصولات دامی دارد. کاربردهای بایو ساید در این حوزه را می توان به چهار دسته کلی تقسیم کرد: ضد عفونی محیط دامداری و به ویژه بین دسته های حیوانات، ایجاد موانع، ضد عفونی وسایل نقلیه و محیط ها در هنگام شیوع بیماری های عفونی، کاربرد مستقیم بایو ساید بر روی سطوح حیوانی مانند فرورفتگی پستانک، نگهداری از محصولات خاص مانند تخم مرغ و… . بایو ساید همچنین به عنوان نگهدارنده خوراک دام، به منظور محافظت از خوراک در برابر زوال ناشی از میکروارگانیسم ها، استفاده می شود. این میکروب زدایی در سایر مراحل مرتبط با حیوانات مانند شیر دوشی (ضد عفونی کردن پستان حیوانات) و همچنین پس از تولید محصولات مانند شیر و گوشت و… نیز ادامه خواهد داشت.

استفاده از بایو سایدها به عنوان یک عوامل ضد رسوب نیز رواج فراوان دارد و در موارد مانند مصالح ساختمانی، در سوخت ‌ها و تولید مواد پلاستیکی استفاده می شود.

 استفاده از بایوساید در تصفیه آب

در بخش تصفیه آب از بایوساید به عنوان یک ماده ضدعفونی کننده، کشنده میکروب‌ها و باکتری‌ها استفاده فراوانی می‌شود. از انواع مختلف بایوساید چون کلر، برم و بایوسایدهای غیر اکسنده در بخش تصفیه آب استفاده می‌شود.

خطرات ناشی از مصرف بایو ساید

بایو سایدها، علی رغم مزایا و خواص مطلوب، به دلیل ویژگی های ذاتی کشندگی موجودات زنده و مخصوصا در صورت الگوهای نامطلوب استفاده، می توانند اثرات مخربی در انسان، حیوانات و محیط زیست بر جای بگذارند. برای نمونه می توان به برخی از اثرات خطرناک بایو ساید بر پرندگان و به خصوص آبزیان اشاره کرد. به دلیل همین اثرات نامطلوب، اتحادیه اروپا قوانینی را به منظور کنترل میزان و نحوه مصرف بایو سایدها تصویب کرد که موجب آن و به منظور حفاظت از سلامت انسان و حیوانات و محیط زیست، باید ارزیابی ریسک محصولات بایو سایدال قبل از عرضه به بازار صورت گیرد.

یک عنصر اساسی در ارزیابی میزان ریسک مصرف محصولات بایو سایدال، مربوط به دستورالعمل های استفاده از آن است که میزان دز مصرفی، روش استفاده و تعداد کاربردهای آن را مشخص کرده است. از آنجا که انسان ها می توانند به طرق مختلف خانگی، صنعتی و عمومی، در معرض محصولات بایو سایدال قرار بگیرند، باید در رابطه با قرار گرفتن جمعیت های آسیب پذیر مانند سالمندان، زنان باردار و کودکان در معرض این محصولات، توجه ویژه ای صورت گیرد.

این مورد در خصوص کلیه حیوانات نیز حائز اهمیت است. زیرا هر گونه اثر مخرب ناشی از بایو ساید در حیوانات، به واسطه محصولات حیوانی متوجه انسان نیز خواهد شد. با توجه به ورود آب و پسماندهای مختلف صنعتی و خانگی به محیط زیست، این آثار سوء، تا آنجتا نیز ادامه خواهد شد و علاوه بر تخریب آن، منجر به گردش این چرخه در حیوان و انسان خواهد شد.

محصولات بایو سایدال، باید بر اساس دستورالعمل ها و به شیوه ای کنترل شده مورد استفاده قرار گیرند. به نحوی که مقدار استفاده شده از یک ماده فعال بایو ساید، باید تا حد ممکن برای رسیدن به اثرات مطلوب، به حداقل برسد و در نتیجه اثرات سوء احتمالی را کاهش دهد. در ارزیابی میزان اثربخشی این محصولات، اغلب ارگانیسم ‌های هدف، میزان غلظت‌ های اثربخش، شیوه عملکرد و بررسی وقوع احتمالی مقاومت، ارزیابی می گردد. در صورتی که نمی توان با استفاده از دز پایین و بدون ایجاد خطرات بالقوه بر سلامت انسان یا محیط زیست، از مزایای مطلوب بایو سایدها استفاده کرد، مصرف آن ها مجاز نخواهد بود.