مواد ضد رسوب (Anti-fouling) که به آنتی اسکالانت هم معروف‌اند، برای جلوگیری از نشست رسوبات در بخش‌های مختلف تأسیسات مورد استفاده قرار می‌گیرند. در واقع رسوبات مواد زائدی هستند که در بخش‌های مختلف نشست کرده و ته نشین می‌شوند، این مواد ممکن است توسط آب، باد و هوا جابه‌جا شوند. رسوب ممکن است در هرجایی ته نشین شود و حالت تپه‌ای به وجود آورد و همین موضوع باعث می‌شود تا از ضد رسوب برای جلوگیری از تشکیل رسوبات و از بین بردن آن‌ها استفاده شود.
محتوا
رسوب آب در تأسیسات آبی
آب تا قبل از تصفیه شدن مواد سیال زائد بسیاری در خود دارد و ممکن است این مواد در اثر حرکت آب و حتی حرارت در بخش‌های مختلف تأسیسات آبی ته نشین شوند و راندمان و بازده آن بخش از تأسیسات را به شدت کاهش دهند. این مواد ته نشین شده که به آن‌ها رسوب آب می‌گویند، باعث از بین رفتن انرژی و عدم ارتباط کامل بخش‌های مختلف خواهند شد؛ به همین منظور از مواد ضد رسوب آب برای از بین بردن آن‌ها استفاده می‌شود.
انواع ضد رسوب
ضد رسوبات انواع مختلفی دارند که هر کدام با توجه به کارایی و کاربردشان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- ضد رسوب ترمودینامیکی: از این ضد رسوب برای از بین بردن رسوبات خاص استفاده می‌شود و بیشتر مربوط به عوامل کمپلکس ساز است.
- ضد رسوب سینتیکی: از این ضد رسوب در بخش تصفیه آب و مکانیسم‌های فضاهای ویژه استفاده می‌گردد.
نحوه عملکرد ضد رسوبات
معمولاً ضد رسوبات به دو روش اعمال می‌شوند و عملکرد آن‌ها به دو صورت است. اولین روش، روش جذبی می‌باشد. در روش جذبی کریستال‌ها به دلیل اشغال شدن مکان‌های جذبی توسط ضد رسوبات جایی را برای وصل شدن ندارند به همین منظور کریستال زایی در آن‌ها متوقف خواهد شد، و دیگر رسوبی تشکیل نمی‌شود.
دومین روش نیز تغییر شکل مکان‌های رشد است. در این روش محل‌های مخصوص چسبیدن رسوبات با کمک ضد رسوب تغییر شکل پیدا می‌کنند و دیگر نمی‌توانند پذیرای رسوبات باشند؛ به همین دلیل در هیچ بخشی رسوبی شکل نمی‌گیرد.
نکاتی درباره مواد ضد رسوب
- به طور کلی زمانی مقدار مصرف ضد رسوب کاهش پیدا می‌کند که مقدار کلسیم موجود در آب کم باشد.
- برای ترکیب مؤثر، بهتر است ضد رسوب با آبی ترکیب شود که ph آن 10 باشد.
- آبی که برای ترکیب با ضد رسوب استفاده می‌شود بهتر است آب تصفیه شده باشد.
کاربردهای ضد رسوب
از جمله موارد کاربرد مواد ضد رسوب، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد؛
- جلوگیری از رسوب بستن
- رسوب زدایی لوله‌ها و تأسیسات
- قابل استفاده در سیستم‌های آبی با حرارت بالا
- مقدار بسیار کم مواد سمی و مضر در ترکیب شیمیایی
- حافظ محیط زیست و تجزیه راحت در طبیعت
- یک جاذب بسیار قوی
- مقرون به صرفه و اقتصادی
- استفاده بسیار آسان
- قدرت بالا در پراکنده سازی ذرات
محل رسوب گذاری در اجسام
اگر در ساده‌ترین و در دسترس‌ترین مکان‌هایی چون آبگرم‌کن، داخل مخزن سماور و کتری را نگاه کنید، می‌توانید رسوبات را ببینید. رسوبات معمولاً شبیه به لایه‌هایی گچی هستند که به دیواره و یا کف سطح مورد نظر می‌چسبند و برای از بین بردن آن‌ها بهتر است از مواد ضد رسوب استفاده کنید.
اگر در مکانی رسوب شکل بگیرد اولین علامت آن این است که نقطه جوش آب را به تعویق خواهد انداخت. هرچه قطر لوله آب مورد نظر کمتر باشد رسوبی که در آن شکل می‌گیرد ممکن است مسیر لوله را ببندد.
چگونگی کنترل رسوبات:
برای کنترل رسوب، روش های گوناگونی وجود دارد که می توان سه روش کلی برای کنترل رسوب وجود دارد. در این قسمت سعی داریم شما را با روش های کنترل رسوب آشنا کنیم:
۱. اسیدی کردن محیط:
یکی از روش های کنترل میزان رسوب ها، اسیدی کردن محیط می باشد. در واقع زمانی که یک محیط اسیدی می شود، به از بین رفتن یون های کربنات کمک می کند. با از بین رفتن یون های کربنات، یکی از واکنش دهنده های اصلی ایجاد رسوب های کلسیم کربنات از بین می رود و در نهایت از ایجاد رسوبات جلوگیری می شود.
۲. تبادل یونی:
از دیگر روش های کنترل رسوب می توان به نرم کردن آب با تبادل یونی اشاره کرد. در این روش از عنصر سدیم با نماد شیمیایی Na استفاده می کنند. در واقع عنصر سدیم می تواند جایگزینی مناسب برای یون های کلسیم با نماد شیمیایی Ca و منیزیم با نماد شیمیایی Mg می باشد. پس از صورت گرفتن تبادل یونی می بایست محلول را با استفاده از مواد اسیدی تغذیه کرد. در این صورت می توان از تشکیل رسوبات جلوگیری کرد.
۳. استفاده از مواد ضد رسوب:
مواد ضد رسوب با نام آنتی اسکالانت نیز در صنعت مشهور هستند که با روش های مختلفی از ایجاد رسوبات جلوگیری می کنند. زمانی که برای یک محلول از ضد رسوب های مختلف استفاده می شود، در واقع مواد ضد رسوب محلول اشباع شده را در مقابل حل شدن نمک های مختلف در آن حفظ می کند.
