ادتا چیست ؟ کاربرد ادتا دو سدیم(اتیلن دی آمین تترا استیک اسید)
محتوا
ادتا چیست ؟
ادتا (Edta) که با نام اتیلن دی آمین تترا استیک اسید هم شناخته شده و از خانواده آمینو پلی کربوکسیلیک اسید است، ترکیبی شیمیایی بوده که برای نخستین بار در سال 1935 به دست یک دانشمند به نام فردیناند مونز تولید شد. ادتا از ترکیب دو ماده اتیلن دی آمین و کلرو دی استیک اسید ساخته شده است، به عبارتی؛ ترکیبی بی‌رنگ بوده و قابلیت حل شدن در آب را نیز دارد. با وجود اینکه این ماده یک جامد بی‌آب است می‌تواند با یون‌های فلزی موجود در آب واکنش نشان دهد، یکی از این یون‌ها سدیم است. ادتا در دو نوع ادتا دو سدیم و ادتا چهار سدیم وجود دارد. ادتا دو سدیم خاصیت نمکی دارد و برای حل کردن آهک به کار می‌رود.
| نام ماده شیمیایی | ادتا دو سدیم |
| فرمول شیمیایی | C10H14N2Na2O8 |
| جرم مولی | ۲۴۴/۲۹۲گرم بر مول |
| نقطه ذوب | ۲۲۰درجه سانتی گراد |
| نقطه تجزیه | ۲۴۰ درجه سانتی گراد |
| دانسیته | ۸۶۰/۰ گرم بر سانتی متر مکعب |
| ظاهر | کریستال‌های بی رنگ و مایل به سفید |
کاربرد اتیلن دی آمین تترا استیک اسید در بخش دارویی و درمانی
- ادتا دو سدیم به عنوان حذف کننده فلزات سنگین چون جیوه از خون، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- برای درمان بیمارهایی که از سرب یا جیوه مسموم شدند مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- ادتا دو سدیم، پایین‌آورنده کلسیم خون نیز است.
- از این ترکیب شیمیایی در تهیه و ساخت داروهایی که ریتم قلب را کنترل می‌کند، استفاده می‌شود.
- یک عامل منعقدکننده خون در علم پزشکی است.
- از این ماده برای تهیه آکولار و قطره‌های چشمی استفاده می‌شود.
- ادتا در لیست سازمان بهداشت جهانی به عنوان یک دارو مهم معرفی شده است.
- در بخش دندانپزشکی برای حذف ریشه و پر کردن دندان استفاده می‌شود.
- ادتا دو سدیم به عنوان یک آنتی اکسیدان مانع رشد رادیکال‌های آزاد می‌شود.
کاربرد ادتا دو سدیم در بخش غذایی و خوراکی
- ادتا دو سدیم به نوشیدنی‌ها و آبمیوه‌ها اضافه می‌شوند تا بتوانند رنگ و طعم خود را حفظ کنند.
- در انواع مواد غذایی چون چاشنی‌ها، سس‌ها، کنسرو‌ها و شیرین‌کننده‌های مغذی می‌توان آن را دید.
- سازمان غذا و دارو آمریکا استفاده از این ماده شیمیایی را کاملا بی‌خطر عنوان کرده است.
کاربرد ادتا در آزمایشگاه
- در بخش آزمایشگاهی از ادتا دو سدیم برای تراشیدن یون‌های فلزی استفاده می‌کنند.
- ادتا دو سدیم در بخش آزمایش‌های هیستولوژی به عنوان یک تجزیه‌کننده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کاربرد ادتا دو سدیم در بخش آرایشی و بهداشتی
- از ادتا دو سدیم در محصولاتی چون ضدآفتاب‌ها، لوسیون‌ها و محصولات مراقبت از پوست مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- ادتا دو سدیم با بلوکه کردن یون‌های فلزی از خراب شدن مواد آرایشی جلوگیری می‌کند و طول عمر آن را افزایش می‌دهد.
- این ترکیب در مواد آرایشی و بهداشتی رایحه‌ای بسیار ملایم دارد.
کاربرد ادتا دو سدیم در بخش کشاورزی
- استفاده از ادتا دو سدیم به شکل کود برای گیاهان باعث افزایش رشد گیاهان و به عنوان یک چربی محافظ رشد و ریشه‌زایی آن‌ها را تقویت می‌کند.
سایر کاربردهای اتیلن دی آمین تترا استیک اسید
- قابل استفاده در صنعت نساجی
- قابل استفاده در تهیه خمیر کاغذ
- قابل استفاده در فرمولاسیون شوینده‌های خانگی و صنعتی
روش تولید ادتا دو سدیم
ادتا دو سدیم از ترکیب شیمیایی چند ماده به نام فرمالدهید، سدیم سیانید و اتیلن دی آمین ساخته می‌شود. از این واکنش نمک سدیم آزاد می‌شود و در طی مراحل بعدی به اسید تبدیل می‌شود.
H2NCH2CH2NH2 + 4CH2O + 4 NaCN + 4 H2O → (NaO2CCH2)2NCH2CH2N(CH2CO2Na)2 + 4NH3
(NaO2CCH2)2NCH2CH2N(CH2CO2Na)2 + 4 HCl → (HO2CCH2)2NCH2CH2N(CH2CO2H)2 + 4NaCl
ایمنی اتیلن دی آمین تترا استیک اسید
ادتا دو سدیم باعث افزایش طول عمر ترکیبات شیمیایی می‌شود و همین امر باعث می‌شود تا سنتز این مواد در برابر نور خورشید به کندی صورت بگیرد. به همین خاطر دوستداران محیط زیست به هیچ عنوان خواستار استفاده از این ماده در صنایع مختلف نیستند و به دنبال جایگزین برای ادتا دو سدیم در صنعت هستند.
ادتا دو سدیم یک ماده سمی بوده و شایع‌ترین عارضه آن سوزش است، از دیگر عوارض آن می‌توان به؛ نارسایی کلیه و کبد هم اشاره کرد.
توصیه می‌کنیم؛ در مصرف داروهایی که از ادتا دو سدیم در ساختارشان استفاده شده به هیچ عنوان زیاده‌روی نکنید.
نحوه نگهداری از ادتا دو سدیم
برای کار کردن با ادتا دو سدیم بهتر است از دستکش محافظ، عینک محافظ و ماسک فیلتردار استفاده کنید.
د این ماده باید به دور از هرگونه حرارت مستقیم و تابش نور خورشید نگهداری شود و در تماس با محیط‌های مرطوب قرار نگیرد.
این ماده کاملا اشتعال‌زا است.
