کتراک چیست؟

کتراک چیست

کتراک (katrock)، اشاره به ماده ای تخریب کننده دارد که در معادن و در هنگام تحقیقات زمین شناسی مورد استفاده قرار می گیرد. این ماده از طریق اعمال فشار بر محل مورد اصابت، می تواند منجر به تخریب و باز شدن مسیرها گردد و توانایی تخریب همه انواع سنگ ها و حتی بتن را نیز دارد. البته باید این نکته را در نظر داشت که کتراک در زمره مواد تخریب کندده غیر انفجاری قرار دارد و می تواند یکی از جایگزین های مناسب مواد منفجره در استخراج معادن و زمین شناسی باشد. در این مقاله قصد داریم اطلاعات بیشتری در خصوص کتراک، طرز تهیه، نحوه استفاده و نکات ایمنی در هنگام کار با آن را در اختیار شما قرار دهیم.

کتراک تخریب بتن و ساروج

بیشترین کاربرد کتراک در تخریب بتن و و ساروج است .شکل ظاهری ماده، حالت پودری داشته و رنگی خاکستری نزدیک به رنگ سیمان دارد و برای عملکرد تخریبی خود نیازمند ترکیب با آب می باشد. ترکیب آب و پودر کتراک، می تواند بدون ایجاد گاز یا حرارت، حالتی شبیه به انفجار ایجاد کرده و منجر به تخریب انواع سنگ و مشتقات آن گردد. کتراک برای تخریب بتن، سیمان، ساروج و… نیز به کار می رود و از طریق ایجاد ترک های عمیق بر روی سطح مورد نظر، عملیات تخریب را انجام می دهد.

ویژگی های کتراک

کتراک به دلیل مزایای متعددی که نسبت به مواد منفجره دارد، بدون هیچگونه محدودیتی دردسترس است و در صنایع مرتب مانند استخراج معادن، شهرسازی و زمین شناسی، بسیار مورد استفاده قرار می گیرد. از جمله ویژگی های اصلی کتراک که در واقع مزایای آن نیز محسوب می شوند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• غیر انفجاری بودن
• عدم ایجاد صدا
• عدم ایجاد گازهای انفجاری خطرناک
• عدم ایجاد ارتعاش در هنگام تخریب
• قابل استفاده در ساختمان سازی شهری
• سهولت در هنگام استفاده
• عدم محدودیت فصلی و زمانی برای استفاده از آن
• ایمنی بیشتر نسبت به سایر مواد منفجره

باید توجه داشت که میزان خلوص کتراک، می تواند در نحوه عملکرد آن موثر باشد. در برخی موارد ممکن است با افزودن آهک یا گچ، از کیفیت آن کاسته شود و میزان زمان عملکرد آن را افزایش دهد. اما کتراک با کیفیت و درجه خلوص کافی، اگرچه نسبت به دمای هوا و شرایط محیطی مانند میزان سختی سنگ مورد نظر، می توانند عملکردهای متفاوتی داشته باشد، با این حال، اغلب در بازه نیم الی 4 ساعت، تاثیر تخریبی خود را بر جای می گذارد.

طرز تهیه کتراک

به منظور استفاده از کتراک در یک عملیات تخریبی، ابتدا باید ملات آن را آماده کرد. همانگونه که گفته شد، کتراک برای انجام تخریب، نیازمند ترکیب با آن است. اما نسبت ترکیب این آب بسیار مهم می باشد. نسبت های مطلوب این ترکیب اغلب نسبت 2 به 1 یا 3 به 1 است. به این معنا که در ازای هر دو یا سه کیلو کتراک، 1 لیتر آب باید افزوده شده و مدام هم زده شود تا مخلوط یکدستی به وجود بیاید. این مخلوط باید در ظروف پلاستیکی و کاملا تمیز انجام شود. زیرا هرگونه آلودگی و ناخاصلی، مخصوصا چربی، می تواند اختلال شدیدی در عملکرد تخریبی کتراک ایجاد کند. همچنین آب مورد استفاده نیز باید آب معمولی بوده از آب های معدنی که حاوی کلسیم و منیزیم هستند، استفاده نشود. دمای این آب نیز می تواند بین 15 تا 40 درجه سانتی گراد متفاوت باشد.

طرز استفاده از کتراک

بلافاصله پس از ماده شدن ترکیب کتراک، باید لایه ها و چال های موجود بر روی سطح مورد نظر را با آن پوشاند، به نحوی که تا 85% ارتفاع چال ها با آن پر گردد. پس از پر شدن چال ها، باید با تیرک ها و قطعات چوبی هم اندازه چال، مواد را به داخل چال کوبیده و سپس قطعات چوبی را بر روی آن قرار داد. این قطعات از آن جهت که مانع پاشیده شدن کتراک به بیرون از حفره ها می شوند، مورد استفاده قرار می گیرند.

عملکرد تخریبی کتراک بلافاصله چس از قرار گرفتن بر روی سطح، آغاز می شود، به نحوی که می توان حرکت و بالا آمدن قطعات چوبی روی چال ها را مشاهده کرد. البته این بدان معنا نیست که باید قطعات را مجدد یا با پتک به درون چال ها برگرداند. با وجود این آغاز زود هنگام، اما نهایی شدن اثر تخریبی کتراک، حدود 1 ساعت به زمان نیاز دارد و این زمان می تواند بر اساس میزان سختی سنگ مورد نظر تا 2 ساعت هم ادامه یابد. بهترین زمان برای انجام عملیات تخریبی با استفاده از کتراک، اوایل روز و پیش از تابش شدید نور آفتاب است. زیرا تابش خورشید می تواند منجر به افزایش دمای سنگ مورد نظر اختلال در عملیات تخریب گردد.

نکات ایمنی هنگام کار با کتراک

کتراک اگرچه که در زمره مواد انفجاری قرار ندارد و کار با آن خطرات چشمگیری نخواهد داشت، با این حال کار با هر ماده شیمیایی نیازمند رعایت برخی نکات ایمنی خواهد بود. گرد و بخار حاصل از پودر کتراک به دلیل ترکیبات شیمیایی خاص خود، می تواند برای چشم ها خطرناک باشد. بنابراین در هنگام تهیه ترکیب کتراک و آب، باید حتما از عینک مخصوص ایمنی استفاده شود.

علاوه بر این، کتراک در هنگام انجام فعل و انفعلات شیمیایی در طی تخریب، گازهایی از خود متصاعد می کند که می تواند منجر به ایجاد تنگی نفس یا آسیب های ریوی گردد. به همین سبب، استفاده از ماسک و ترک محیط مورد نظر پس از پوشاندن سطوح با کتراک، الزامی می باشد. همچنین در صورت تماس کتراک (به صورت خشک یا ترکیب شده با آب) با پوست، باید محل مورد نظر را بلافاصله با آب سرد شسته و در صورت بروز زخم یا التهاب غیر عادی، به پزشک مراجعه کرد.