سولفونیک اسید چیست؟ فرمول و مشخصات و کاربرد اسید سولفونیک
محتوا
سولفونیک اسید چیست؟
سولفونیک اسید (acid sulphuric) همانطور که از نامش پیدا است در خانواده کربوکسیلیک جای میگیرد، به همین دلیل از خواص اسیدی نسبتا بالایی برخوردار است. در واقع سولفونیک اسید ترکیبی از سولفور آلی با گروه آلکیل‌ها و هیدروکسیل سولفونیل بوده، این اسید به صورت مایعی قهوه‌ای رنگ عرضه شده و از آن در ساخت بسیاری از شوینده‌ها استفاده می‌شود و در دو گرید صنعتی و آزمایشگاهی نیز ارائه شده است. این اسید بیشتر در واکنش‌هایی که پایه اصلی آن‌ها ترکیبات آلی هستند وجود دارد. سولفوریک اسید غیرقابل اشتعال بوده و به راحتی در آب حل می‌شود.
مشخصات فنی سولفونیک اسید
| نام ماده شیمیایی | سولفونیک اسید_ acid sulphuric |
| فرمول شیمیایی | C6H7NO3S |
| جرم مولی | 17/158 گرم بر مول |
| نقطه جوش | 190 درجه سانتی گراد |
| نقطه اشتعال | بیشتر از 113 درجه سانتی گراد |
کاربردهای سولفونیک اسید
از این اسید در بخش دارویی و درمانی استفاده فراوانی می‌شود، برای ساخت داروهای آنتی باکتریال همچون داروهای سلفا از سولفونیک اسید استفاده می‌کنند.
سولفونیک اسید به دلیل خاصیت اسیدی نسبتا بالایی که دارد به راحتی چربی و آلودگی را از بین میبرد به همین دلیل است که در ترکیبات پاک‌کننده‌هایی چون شیشه پاک‌کن، پاک کننده سطوح و…. از این اسید استفاده شده است.
از دیگر کاربردهای این اسید می‌توان به مواردی چون کاتالیزورهای اسیدی، ساخت باتری‌های سربی، امولسیون‌های بازدارنده و ضدزنگ، ساخت پاک‌کننده‌های صنعتی، پاک‌کننده صنعت نساجی، نمک‌ها ،رزین اپوکسی، کشاورزی و صنایع چرم‌دوزی اشاره کرد.
کاربرد اسید سولفونیک در داروسازی:
اسید سولفونیک در صنعت تولید دارو، کاربردهای فراوانی دارد. از کاربردهای این محصول در صنعت داروسازی می توان به استفاده از آن برای تهیه و تولید داروهای ضدباکتری، داروهای سولفا که آنتی باکتریال هستند و…. اشاره کرد.
کاربرد اسید سولفونیک به عنوان ضد زنگ:
این ماده شیمیایی به عنوان یک ضد زنگ مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین اسید سولفونیک می تواند از خورد گی جلوگیری کند. به همین علت می توان از آن در امور مختلف استفاده کرد.
کاربرد اسید سولفونیک در شوینده ها:
یکی از مهمترین و پرکاربردترین استفاده‌ها از اسید سولفونیک، استفاده از این اسید در تهیه مواد شوینده و بهداشتی است، از این اسید در ساخت و تهیه انواع مواد شوینده، صابون‌ها و پاک‌کننده‌ها استفاده می‌شود. به طور کلی هرجا سورفکتانت‌ها حضور داشته باشند سولفونیک اسید هم همانجا نیز حضور دارد.
کاربرد سولفونیک اسید در رنگ سازی:
از سولفونیک اسید در صنعت رنگ‌سازی هم استفاده می‌شود، سولفونیک اسیدها تمایل بسیار شدیدی برای واکنش با پروتئین و کربوهیدرات دارند که نتیجه این واکنش فرآیند سولفوناسیون خواهد بود که از این فرآیند برای ساخت انواع رنگ‌های آنتی کوئین نیز استفاده می‌شود و به دلیل خاصیت اسیدی آن رنگی که از این فرآیند حاصل می‌شود ضدآب بوده و کاملا در برابر شستشو با آب مقاوم خواهد بود.
تفاوت اسید سولفونیک با اسید سولفوریک
ممکن است در لحظه اول به دلیل خطای دید این دو اسید را اشتباه بگیرید، اما این دو اسید علاوه بر تشابه اسمی در فرمول شیمیایی خود هم تشابهات بسیاری دارند تنها تفاوت آن‌ها در فرمول شیمیایی جانشینی گروه آلکیلی به جای گروه هیدروکسیلی بوده است. هر دو اسید از خانواده کربوکسیلیک اسیدها بوده و خاصیت اسیدی دارند اما ضعیف و قوی بودن این اسیدها متفاوت است.
نکات ایمنی حین کار با اسید سولفونیک
اسید سولفونیک با وجود اینکه قابل اشتعال نیست اما درصد اسیدی در آن بسیار بالاست به قدری که می‌تواند خورنده سطح باشد. از طرفی؛ بهتر است در حین کار با آن از دستکش محافظ، عینک محافظ و ماسک فیلتردار استفاده شود تا مانع تماس آن با چشم، پوست و استنشاق گاز شوید. بهترین راه برای استفاده این است که در محیطی باز یا در محیطی با تهویه قوی و مناسب با این اسید کار شود.
مشتقات اسید سولفونیک:
اسید سولفونیک مشتقات گوناگونی دارد اما دو مشتق کلروسولفونیک و فلئوروسولفونیک از جمله مهمترین مشتق های اسید سولفونیک هستند. در ادامه به شرح مختصر این دو مشتق می پردازیم:
کلروسولفونیک:
از کلروسولفونیک به عنوان نوعی عامل سولفوناته استفاده می شود. همچنین این ماده یک عامل کلروسولفوناته نیز می باشد که به علت این ویژگی در صنایع مختلف پرکاربرد است.
فلئوروسولفونیک:
این نوع ماده شیمیایی، به عنوان یک کاتالیزگر در صنعت پرکاربرد است. در واقع از این کاتالیزگر در واکنش های پلیمر شدن استفاده می شود. از دیگر کاربردهای این ماده نیز می توان به استفاده از آن در تولید سولفوئوریدها اشاره کرد.
تولید اسید سولفونیک:
مواد اولیه برای تهیه و تولید اسید سولفونیک اکسیژن، اسید سیتریک، گوگرد و الکیل بنزن خطی نیاز می باشد که به روش سولفوناسیون الکیل بنزن خطی مورد استفاده قرار می گیرند.
برای این منظور ابتدا با سوزاندن گوگرد شروع می شود و حاصل SO2 می باشد. سپس SO2 طی فرآیندی در حضور کاتالیزگر به SO3 تبدیل می شود. در نهایت گاز تولید شده با الکیل بنزن واکنش می دهد و ماده مورد نظر تولید می شود.
اسید سولفونیک در دو گرید صنعتی و آزمایشگاهی تولید می شود و در اختیار مصرف کنندگان قرار می گیرد.
